Сёння ў 12.00 каля помніка Я.Я.Фогелю і П.Г. Пятрову ў дзятлаўскім парку прайшоў мітынг з мінутай маўчання як акт ушанавання памяці загінулым у гады Вялікай Айчыннай вайны. Мітынг быў прысвечаны 80-й гадавіне пачатку Вялікай Айчыннай вайны.
Ян Янавіч Фогель
Імя барацьбіта-інтэрнацыяналіста, ураджэнца Латвіі добра вядома на Дзятлаўшчыне. Адна з вуліц горада названа ў гонар Яна Янавіча.
Нарадзіўся ён 24 снежня 1898 года ў сяле Дурэ Вольмарского павета Ліфляндскай губерні ў сям'і батрака Яна Фогеля. Імя хлопчык атрымаў у гонар бацькі. Цяжкі лёс выпаў яму: вялікая сям’я ледзь зводзіла канцы з канцамі, таму дзеці з ранняга маленства прывучаны былі да працы, зараблялі на хлеб. Маленькі Ян спачатку быў пастушком, потым грузчыкам. Калі падрос, уладкаваўся працаваць на чыгунку.
Простага і надзвычай кемлівага юнака адразу заўважылі і палюбілі рабочыя-рамонтнікі. Менавіта на чыгунцы ён пазнаёміўся з рэвалюцыянерамі, у 1914 годзе ўступіў у шэрагі ВКП (б). Натхнёны гэтай важнай падзеяй, у тым жа годзе Ян Фогель паступае ў Вольмарскую настаўніцкую семінарыю. У семінарыі займаецца не толькі навукай, але працягвае і рэвалюцыйную дзейнасць. За гэта яго выключылі з семінарыі. Зноў пайшоў на чыгунку, не цураўся ніякай работы, быў выбраны сакратаром гарадской партыйнай арганізацыі.
Ішла Першая сусветная вайна. І неўзабаве хлопца забіраюць на фронт.
З лютага па лістапад 1917 года служыў радавым Латышскага запаснога стралковага палка, затым уступіў у атрад Чырвонай гвардыі пры ЦК бальшавікоў Латвіі.
Неўзабаве накіраваны ў Маскву і з лютага 1918 гады – супрацоўнік аддзела фарміравання Цэнтральнага штаба Чырвонай гвардыі. З красавіка 1918 года ў Чырвонай Арміі. Першапачаткова на працы ў ВЧК: ад'ютант старшыні ВЧК Ф. Э. Дзяржынскага, затым прадстаўнік ВЧК – УЦВК па Валагодскай і Паўночнай губернях, са студзеня 1919 году – следчы па асабліва важных справах адмысловага аддзела ВЧК. З верасня 1919 года – намеснік начальніка асобага аддзелу 14-й арміі, з чэрвеня 1920 году – ваенкам Ганжынского палка. Затым на палітычнай працы: з верасня 1920 году – начальнік палітбюро гарадоў Карачай, Кіславодск Георгіеўскага раёна Пяцігорскай губерні. Удзельнік грамадзянскай вайны. Браў удзел у баявых дзеяннях на Заходнім, Паўночным, Паўднёвым, Закаўказскім і Паўночна-Каўказскім франтах.
Пасля заканчэння вайны з верасня 1921 года Я. Я. Фогель – начальнік сакрэтнага аддзела тэрытарыяльнай губернскай ЧК. З сакавіка 1922 года на службе ў 6-й Чангарскай кавалерыйскай дывізіі 1-й Коннай арміі, дзе прайшоў шлях ад камандзіра эскадрона да камісара кавалерыйскага палка і сакратара дывізіённай партыйнай камісіі. З мая 1924 году – памочнік ваенкама 7-й кавалерыйскай дывізіі (Заходняя ваенная акруга), са жніўня – выконваў абавязкі ваенкама спачатку 2-й кавалерыйскай дывізіі (Уральская ваенная акруга), затым 4-й кавалерыйскай дывізіі (Ленінградская ваенная акруга). У верасні 1926 года накіраваны на вучобу на Ленінградскія ваенна-палітычныя курсы імя Ф. Энгельса, якія скончыў праз год і ў верасні 1927 г. вярнуўся ў 6-ю Чангарскую кавалерыйскую дывізію на пасаду ваенкама. З верасня 1928 года – ваенкам Адэскай кавалерыйскай школы Украінскага ваеннай акругі.
Са жніўня 1931 года па лістапад 1933 года на вучобе ў Ваеннай акадэміі РККА імя М. В. Фрунзе, пасля заканчэння якой прызначаны камандзірам 38-й стралковай дывізіі. У лютым 1938 гады камбрыг Я. Я. Фогель быў арыштаваны органамі НКУС. У маі 1941 гады вызвалены і цалкам рэабілітаваны. У перадваенны перыяд абіраўся дэлегатам XIV і XV з'ездаў ВКП (б), а таксама членам ЦК ВКП (б) Беларусі (1927-1928).
Пачатак Вялікай Айчыннай вайны сустрэў, знаходзячыся ў запасе РККА. Ізноў закліканы ў РККА у чэрвені 1942 года і прызначаны начальнікам аддзела всявобуча ПрыбВО.
13 ліпеня 1943 года Загадам ДУК НКО прызначаны начальнікам штаба 80-га стралковага корпуса, які знаходзіўся на фарміраванні ў той жа акрузе, з 27 ліпеня часова выконваў абавязкі камандзіра корпуса. Пасля завяршэння фарміравання з 22 жніўня корпус увайшоў у склад 3-й арміі Бранскага фронта і ўдзельнічаў у Бранскай наступальнай аперацыі.
14 верасня 1943 года Фогель, з прыходам новапрызначанага камандзіра, прыступіў да выкананне абавязкаў намесніка камандзіра гэтага корпуса. З 16 лістапада 1943 гады палкоўнік Фогель быў прызначаны на пасаду камандзіра 120-й гвардзейскай стралковай Чырванасцяжнай дывізіі, якая ўваходзіла ў 41-ы стралковы корпус 3-й арміі Беларускага фронта. З 23 лістапада дывізія ўдзельнічала ў Гомельска-Рэчыцкай наступальнай аперацыі. Яе палкі авалодалі 31 населеным пунктам. Да 2 снежня яны выйшлі да Дняпра і занялі абарону.
15 лютага 1944 года дывізія зноў перайшла ў наступленне і ўдзельнічала ў Рагачоўска-Жлобінскай наступальнай аперацыі, падчас якой фарсіравала Днепр і вызваліла горад Рагачоў. У знак атрыманай перамогі загадам ВГК ад 26 лютага 1944 года ёй было прысвоена імя «Рагачоўская», а 2 сакавіка 1944 гада яе камандзір генерал-маёр Фогель быў прадстаўлены камандзірам 41-га стралковага корпуса генерал-маёрам Урбановічам да звання Героя Савецкага Саюза, дадзенае рашэнне падтрымаў камандуючы войскамі 3-й арміі генерал-лейтэнант Гарбатаў, аднак камандуючы войскамі 1-га Беларускага фронта генерал арміі Ракасоўскі панізіў статус ўзнагароды да ордэна Леніна.
Пасля завяршэння аперацыі дывізія пад камандваннем Я.Я.Фогеля заняла абарону па рацэ Друць. З 24 чэрвеня 1944 года дывізія ў складзе тых жа корпусаў і арміі 1-га Беларускага фронта ўдзельнічала ў Беларускай наступальнай аперацыі (з 5 ліпеня – у складзе 2-га Беларускага фронта). У ходзе Бабруйскай аперацыі яна прарвала абарону праціўніка і наступала на поўнач ад Бабруйска. Яе часткі сумесна з іншымі злучэннямі арміі і фронта замкнулі кальцо акружэння бабруйскай групоўкі праціўніка і ўдзельнічалі ў яе ліквідацыі. Затым у ходзе Мінскай наступальнай аперацыі дывізія вяла пераследаванне праціўніка ў напрамку на Мінск. Пры развіцці наступлення ў ходзе Беластоцкай наступальнай аперацыі 8 ліпеня 1944 г. генерал-маёр Я. Я. Фогель ў баі за горад Навагрудак быў смяротна паранены.
Пахаваны ў горадзе Дзятлава Гродзенскай вобласці Беларусі.
Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 10 красавiка 1945 года "за прарыў моцна умацаванай абароны праціўніка на рацэ Друць і баі за горад Навагрудак, праяўленыя пры гэтым мужнасць і гераізм" гвардыі генерал-маёру Фогелю Яну Янавічу пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
Павел Гаўрылавіч Пятроў
Павел Гаўрылавіч Пятроў нарадзіўся ў вёсцы Мальцава Томскай губерні (цяпер - Юргінскі раён Кемераўскай вобласці) у сям'і селяніна. Нацыянальнасць – рускі. Пасля таго, як з яго родных мясцін былі выбіты войскі адмірала А. В. Калчака і ў Томскам павеце ўсталявалася Савецкая ўлада ўступіў у камсамол. З 1920 года працаваў у горадзе Кузнецк-Сібірскім пасланцом Кузнецкага павятовага ваенкамата, дзяжурным камендантам Кузнецкага павятовага аддзела ОГПУ, быў тэлефаністам, з 1923 года – інструктарам і валасным камсамольскім арганізатарам. У 1924 годзе скончыў курсы партыйна-камсамольскіх арганізатараў у Томскай губернскай савецкай партыйнай школе.
У Чырвоную Армію ўступіў добраахвотнікам у верасні 1924 года. У 1927 годзе скончыў Омскую пяхотную школу імя М. В. Фрунзе. З кастрычніка 1927 года служыў у 3-м стралковым палку 1-й Маскоўскай Пралетарскай стралковай дывізіі (Маскоўскі ваенны акруг), займаў пасады камандзіра стралковага ўзвода, камандзіра вучэбнага ўзвода, камандзіра роты, начальніка штаба стралковага батальёна.
У кастрычніку 1937 году пераведзены камандзірам батальёна ў 356-ы стралковы полк гэтай дывізіі. У 1937-1938 гадах знаходзіўся ў спецкамандзіроўцы, падрабязнасці пра яе ніколі не публікаваліся, верагодней за ўсё, ён выконваў важнае даручэнне дзяржаўнай важнасці, таму што за гэту камандзіроўку Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 15 сакавіка 1938 года ён быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі.
З 9 кастрычніка 1938 гады з'яўляўся камандзірам 6-га стралковага палка 1-й Маскоўскай Пралетарскай стралковай дывізіі (у студзені 1940 года полк і дывізія былі ператвораны ў мотастралковыя з захаваннем іх ранейшых нумароў). Член ВКП (б) з 1937 года.
На франтах Вялікай Айчыннай вайны з чэрвеня 1941 года. Полк з дывізіяй былі перададзены ў складзе 20-й арміі Заходняга фронту і прымалі ўдзел у Смаленскам бітве. Падпалкоўнік П. Г. Пятроў вызначыўся ў цяжкіх абарончых баях у міжрэччы Бярэзіны і Дняпра ў раёне гарадоў Барысаў, Талачын, Орша. Трапіў пад Оршай у акружэнне, больш за месяц з баямі выходзіў з яго.
Пасля выхаду з акружэння з кастрычніка 1941 году служыў на курсах паветрана-дэсантных войскаў у Саратаве, спачатку начальнікам тактычнага цыклу, а з лютым 1942 – начальнікам штаба курсаў.
У лістападзе 1942 года накіраваны на фронт у 10-ы гвардзейскі стралковы корпус, які ў складзе Закаўказскага і Паўночна-Каўказскага франтоў удзельнічаў у бітве за Каўказ. У складзе корпуса Пятроў камандаваў 7-й гвардзейскай і 10-й гвардзейскай стралковымі брыгадамі, затым быў прызначаны намеснікам камандзіра корпуса. У перыяд з 12 по 20 лютага 1943 года часова камандаваў гэтым корпусам у перыяд замены яго камандзіра. У гэты час удзельнічаў у абарончых баях на Арджанікідзаўскім кірунку, а з пачаткам 1943 – у Паўночна-Каўказскай і ў Краснадарскай наступальных аперацыях. За поспехі ў гэтых наступальных баях узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга.
У ліпені 1943 гады палкоўнік П. Г. Пятроў быў накіраваны на вучобу на Курсы ўдасканалення начсаставу РККА. З 13 студзеня 1944 года ўступіў у камандаванне 44-й гвардзейскай стралковай дывізіяй у 65-й арміі Беларускага і 1-га Беларускага франтоў, удзельнічаў у Калінкавіцка-Мазырскай наступальнай аперацыі. Але 12 чэрвеня 1944 гады палкоўнік П. Г. Пятроў быў зняты з камандавання і накіраваны ў рэзерв Ваеннага савета 1-га Беларускага фронту, а 13 ліпеня з паніжэннем пасады быў дапушчаны да выканання пасады намесніка камандзіра 120-й гвардзейскай стралковай дывізіі 3-яй арміі 2-га Беларускага фронту. Удзельнічаў у Беларускай стратэгічнай наступальнай аперацыі.
Намеснік камандзіра 120-й гвардзейскай стралковай дывізіі (41-й стралковы корпус, 3-я армія, 2-і Беларускі фронт) гвардыі палкоўнік П. Г. Пятроў вызначыўся ў Беластоцкай франтавой наступальнай аперацыі. Умела арганізаваў імклівае праследаванне адыходзячага ў Польшчу праціўніка, дывізія тады пераадольвала па 20-30 кіламетраў у суткі. З ходу было фарсіравала некалькі рэк. 26 ліпеня 1944 года палкоўнік Пятроў сфарміраваў з двух палкоў перадавы атрад з танкаў і самаходных гармат з пяхотным дэсантам на брані, імклівым маршам па лясных дарогах абагнаў нямецкія часткі, якія адступалі, і з ходу падышоў у горадзе Беластока. У прыгарадзе, атрад сутыкнуўся са свежай нямецкай пяхотнай дывізіяй. У імклівых баях два няпоўныя палкі адбілі 7 контратак праціўніка, адкінулі яго і ўвечары таго ж дня сумесна з іншымі часцямі, што прыйшлі на дапамогу, уварваліся на ўскраіны горада. Не даючы праціўніку апамятацца, Пятроў арганізаваў начны штурм горада і паспеў да світання 27 ліпеня цалкам ачысціць Беласток ад гітлераўцаў.
30 ліпеня зноў з перадавымі часткамі дывізіі выйшаў на раку Нарэў. У гэты дзень гвардыі палкоўнік П. Г. Пятроў каля населенага пункта Канавалаў быў цяжка паранены ў сцягно асколкам снарада. Ён быў эвакуіраваны ў франтавы шпіталь, а потым 5 жніўня ў эвакашпіталь у пасёлку Наваельня Гарадзенскай вобласці. Урачы ўпарта змагаліся за яго жыццё, было праведзена некалькі аперацый, ампутаваная нага. Аднак Павел Гаўрылавіч Пятроў памёр ад ран 27 жніўня 1944 года.
Пахаваны на тэрыторыі гарадскога парку горада Дзятлава Гродзенскай вобласці.
Матэрыял падрыхтавала Алена Абрамчык, старшы навуковы супрацоўнік Дзятлаўскага музея